Ex Nihilo: Czy AI może być kreatywna? #16

Sztuczna inteligencja wkracza na terytorium, które od zawsze było zarezerwowane dla człowieka. Kreatywność. Czy technologia może zastąpić człowieka w zawodach kreatywnych?

Zrozumienie takiego na pierwszy rzut oka filozoficznego zagadnienia może mieć wymierne korzyści praktyczne. Odpowiedź na to pytanie pozwala:

• Zrozumieć granice i możliwości AI. 
• Podejmować lepsze decyzje biznesowe - np., czy AI może zastąpić kreatywny zespół?
• Zbudować postrzeganie własnej roli - AI to partner czy jednak konkurencja?
• Podjąć refleksję na temat wartości autorstwa i autentyczności - czy moi czytelnicy tak samo chętnie będą czytać blog pisany całkowicie przez ChatGPT, wiedząc że w treści nie ma cząstki mojej duszy?

Ex Nihilo to filozoficzna koncepcja określająca proces tworzenia - tworzenia “z niczego”. Czyli nie było zupełnie nic - a oto coś powstało, zostało powołane z nicości przez jakiś boski akt stwórczy. 

Przeciwieństwem tej koncepcji jest koncepcja “ex materia” - zawsze była odwieczna materia, czyli fundamentalne budulce świata. A proces tworzenia sprowadza się do uporządkowania chaosu, czyli poukładania tej materii w jakiś sposób

Zastanówmy się na chwilę, czy to, co tworzymy, bierze się zupełnie z niczego? Czy raczej jest kombinacją już znanych rzeczy i idei?  

A więc, czym jest kreatywność? Intuicyjnie proste zjawisko jest jednak procesem bardzo złożonym. Sama tylko psychologia posiada ponad 70 różnych definicji kreatywności.

Różne definicje zgadzają się jednak co do tego, że podstawą kreatywności jest proces tworzenia czegoś nowego i użytecznego. Produktem kreatywności mogą być dzieła materialne lub niematerialne. 

Jeżeli chodzi o sztuczną inteligencję, to z kreatywnością może nam się mocno kojarzyć jej jedna część - generatywna sztuczna inteligencja. Przypomnijmy sobie, jak działają duże modele językowe (ang. LLM - Large Language Model) - najbardziej znane przedstawiciele generatywnej sztucznej inteligencji.

Zadaję pytanie: “What is the capital of France?”

LLM analizuje ciąg słów i “zgaduje”, że kolejnym najbardziej prawdopodobnym słowem jest “The”.

Mamy teraz “What is the capital of France? The”.

LLM analizuje ciąg słów i “zgaduje”, że kolejnym najbardziej prawdopodobnym słowem jest “capital”. Dostajemy zatem “What is the capital of France? The capital”

Proces jest powtarzany aż powstanie pełne zdanie lub skończy się limit słów (tokenów) do wygenerowania.

“Zgadywanie” w tym procesie z punktu widzenia matematyki jest wylosowaniem słowa z dostępnego słownika na podstawie pewnego wyuczonego rozkładu prawdopodobieństw słów. Ten rozkład został wyuczony z tekstu, który był wykorzystywany do trenowania modelu. Samym procesem losowania można do pewnego stopnia sterować - mamy parametry takie jak “temperatura” modelu czy “sample top K”, które określają jak intensywny będzie proces losowania. 

Czy może model językowy wytrenowany na dziełach polskich autorów wygenerować jakiś ciekawy fragment w języku chińskim? W żadnym razie. Bo nic nie bierze się z niczego. To, co model odpowiada, jest statystyczną rekombinacją tych słów, które występowały w danych treningowych.

A więc sposób działania AI wcale nie jest “ex nihilo”, ale jak najbardziej “ex materia”: istniejące budulce - “tokeny” (słowa) - układa się w pewny sensowny sposób, który statystycznie przypomina porządek w danych treningowych.

A co, jeżeli chodzi o człowieka? Przecież, czytając tylko dzieła polskich autorów, również nie napiszę eseju po chińsku. Jesteśmy zdecydowanie bliżej do “ex materia”. To, co tworzymy, też jest jakąś kombinacją naszych uczuć, przeżyć, doświadczeń. Jednak zdarzają się też momenty “ex nihilo” - ludzki geniusz potrafi stworzyć coś, co poprowadzi ludzkość dalej. Jak inaczej można wytłumaczyć wędrówkę człowieka od jaskiń do ery sztucznej inteligencji? ;-)

Poniżej przedstawiam tabelkę, która podsumowuje różnice w kreatywności AI a człowieka.

Wyobraźmy sobie, że obrazek poniżej został przygotowany z użyciem modelu AI. Nic specjalnego, prawda?

Wyobraźmy sobie jednak, że ten sam obrazek został zrobiony przez naszego bąbelka ;-) Że synek lub córeczka starannie rysowały naszą rodzinę, wkładając w to całe swoje serce.

Czy to nie zmienia perspektywy?

A więc, co czyni nas ludźmi w erze maszyn, które piszą, rysują i komponują? Nasze emocje, intencje i osobiste doświadczenia.

Podsumowując, 

1. AI potrafi tworzyć nowe i użyteczne treści - a to właśnie jest jedną z definicji kreatywności.
2. Z perspektywy efektu końcowego (ujęcie utylitarne), produkt stworzony przez człowieka i przez AI może wyglądać bardzo podobnie.
3. Mechanizm kreatywności AI różni się jednak od ludzkiej kreatywności, ponieważ podstawą kreatywności AI jest sterowana losowość oraz rozkłady prawdopodobieństwa.
4. Ludzka kreatywność może być znacznie bliżej tworzeniu “ex nihilo” - czegoś zupełnie nowego i wykraczającego poza znane dane.
5. W czasach zalewu informacji autentyczność i autorstwo stają się cechami dystynktywnymi,  dlatego nadal będę wkładał cząstkę swej duszy w pisanie artykułów zamiast zautomatyzowania tego procesu ;-)
6. AI przeobraża zawody kreatywne, zmieniając rolę człowieka z wykonawcy na nadzorcę procesu twórczego.